حباب اقتصادی زمانی بوجود می‌آید که ما شاهد رشد سریع و تقریبا بدون دلیل داراییی‌هایی مانند طلای آبشده سکه دلار و … باشیم. در این حالت قیمت یک دارایی نسبت به ارزش ذاتی آن فراتر می‌رود. البته اجازه دهید یک نکته مهم را در همان ابتدا گوشزد کنیم. حباب مد نظر ما با تورم تفاوت دارد. در مقاله تورم چیست توضیح دادیم که رشد همه قیمت‌ها در بازه زمانی مشخص نسبت به قبل را تورم می‌نامیم. درصورتیکه حباب اقتصادی طلای آبشده سکه و دلار معمولاً ناشی از هیجانات بازار، سرمایه‌گذاری‌های بیش از حد و عدم ارزیابی دقیق ریسک‌ها است. زمانی که حباب به نقطه‌ی اوج خود می‌رسد، افت ناگهانی و شدیدی در قیمت‌ها رخ می‌دهد که می‌تواند به بحران‌های مالی و اقتصادی منجر شود.
اگر بخواهیم بسیار ساده حباب اقتصادی را توصیف کنیم می‌توانیم از مفهوم تورم استفاده نماییم. ما انتظار داریم خدمات و کالا‌ها در سال تقریبا به اندازه نرخ تورم رشد قیمت داشته باشند. در یک تعریف بسیار کلی شاید بتوان گفت زمانیکه ارزش یک دارایی بیش از این میزان رشد نماید، دچار حباب شده است. البته همانطور که گفتیم این تعریف آنچنان دقیق نیست. کما اینکه برای محاسبه حباب اقتصادی قیمت طلای آبشده، سکه و دلار از روش‌های دیگری استفاده خواهیم نمود که در ادامه آنها را توضیح می‌دهیم.
بیشتر بخوانید:
حباب اقتصادی چگونه ایجاد می‌شود؟
اگر چه میزان تورم یکی از معیار‌هاییست که می‌تواند به ما در مورد حباب یک دارایی هشدار دهد، اما مقصر اصلی حباب تورم نیست. گاهی یک شایعه یا یک خبر می‌تواند موجب ایجاد تقاضای بالا برای یک کالا شود و قیمت آن را افزایش دهد. اینجاست که پول داغ Hot Money وارد گود اقتصاد می‌شود. پول داغ همان پول زیاد و سرگردان در بازار است. زمانیکه افراد تصور می‌کنند قرار است قیمت چیزی بطرز غیرعادی رشد کند، شروع به خرید می‌کنند. این خرید‌ها البته خود باعث شدت گرفتن روند رو به رشد قیمت می‌گردد. خریداران هر لحظه با ولع بیشتری حباب را گسترش می‌دهند.
از طرف دیگر اما افرادی که تصور درستی از ارزش ذاتی و واقعی دارند قبل از ترکیدن حباب با سود از بازار خارج می‌گردند. فراموش نکنید که زمان ترکیدن حباب هیچگاه مشخص نیست. به همین دلیل نباید طمعه کرد و به محض مشاهده آغاز رفتار رمه‌ای با سود مناسب از بازار خارج شد. برای درک بهتر چرخه ایجاد حباب، مکانیزم ایجاد حباب اقتصادی آن را در ادامه توضیح داده ایم:
- افزایش سریع قیمت‌ها: اولین نشانه‌ی حباب اقتصادی، افزایش سریع و شدید قیمت‌ها است. این افزایش معمولاً بدون پشتوانه‌ی منطقی و تنها به دلیل هیجانات بازار رخ می‌دهد.
- سرمایه‌گذاری‌های بیش از حد: سرمایه‌گذاران، به دنبال سود سریع و آسان، به سرمایه‌گذاری در دارایی‌هایی که قیمت آنها به سرعت در حال افزایش است، روی می‌آورند.
- اعتبار ارزان و زیاد: در دوره‌های حباب اقتصادی، دسترسی آسان به اعتبار و وام‌ها، سرمایه‌گذاری‌های بیش از حد را تسهیل می‌کند.
- رفتار توده‌ای: سرمایه‌گذاران، به دلیل ترس از از دست دادن فرصت‌های سودآور، به صورت توده‌ای و بدون ارزیابی دقیق ریسک‌ها وارد بازار می‌شوند.
چطور متوجه شویم که یک بازار حباب دارد؟
محاسبه حباب اقتصادی به روش‌های مختلفی انجام می‌شود که در ادامه به توضیح برخی از مهمترین روش‌ها می‌پردازیم:
- روش ارزش ذاتی: در این روش، ارزش ذاتی یک دارایی با توجه به عوامل بنیادی مانند درآمد، سودآوری، هزینه‌ها و نرخ بهره محاسبه می‌شود. سپس، این ارزش ذاتی با قیمت بازار مقایسه می‌شود. اگر قیمت بازار به طور قابل توجهی بالاتر از ارزش ذاتی باشد، احتمال وجود حباب وجود دارد. به عنوان مثال، در بازار سهام، ارزش ذاتی یک سهم را بر اساس سودآوری شرکت، نرخ رشد پیش‌بینی شده و نرخ بازده مورد انتظار محاسبه می‌کنیم. اگر قیمت بازار سهام به مراتب بالاتر از این ارزش محاسبه شده باشد، نشانه‌ای از وجود حباب است.
- مشخص شدن حباب از طریق نسبت قیمت به درآمد (Price-to-Earnings Ratio Method): در این روش، نسبت قیمت به درآمد (P/E) یک دارایی با نسبت تاریخی یا میانگین صنعت مقایسه می‌شود. اگر نسبت P/E به طور قابل توجهی بالاتر از میانگین تاریخی یا صنعت باشد، احتمال وجود حباب وجود دارد. به طور معمول، در این روش بررسی می‌شود که آیا سرمایه‌گذاران حاضر به پرداخت مبلغی بیشتر از درآمد فعلی دارایی هستند و این مبلغ بیشتر آیا توجیه منطقی دارد یا خیر.
- روش‌های مبتنی بر شاخص‌ها و نسبت‌ها: برخی شاخص‌ها و نسبت‌ها مانند شاخص نسبت قیمت به اجاره (Price-to-Rent Ratio) در بازار مسکن، می‌توانند نشان‌دهنده وجود حباب باشند. این شاخص‌ها با مقایسه قیمت دارایی با درآمد یا مزایای حاصل از آن دارایی، کمک می‌کنند تا عدم تناسب‌های قیمتی و احتمال وجود حباب مشخص شود.
پیامد‌های ترکیدن حباب اقتصادی طلای آبشده سکه و دلار
همانطور که گفتیم براثر ورود پول داغ به بازار‌ها قیمت سربفلک می‌کشد. افراد با اشتیاق و استرس شروع به خریدن کرده و دیگران را به خرید تشویق می‌نمایند. بااینحال بازار و علم اقتصاد حقایق و قوانین اجتناب ناپذیری دارند. هر دارایی یک ارزش حقیقی و ذاتی دارد که باتوجه به عوامل مختلف قابل تخمین است. زمانیکه فاصله قیمت روز از آن ارزش فاصله زیادی بگیرد، خریداران بزرگ حاضر به خرید نخواهند بود. اینجاست که حباب اقتصادی اصطلاحا می‌ترکد. این انفجار پیامد‌های منفی متاثرکننده‌ای دارد:
- بی اعتمادی به بازار: پس از ترکیدن حباب، بی‌اعتمادی نسبت به بازار و سرمایه‌گذاری‌ها افزایش می‌یابد که می‌تواند رشد اقتصادی را تحت تأثیر قرار دهد. سرمایه گزاران بازاری را که تا حد زیادی تحت تاثیر حباب قرار گیرد نمی‌پسندند. ایجاد حباب بازار را غیر قابل پیش بینی نشان داده و افراد را از آن دور می‌کند. این دقیقا اتفاقیست که پس از مرداد ۱۳۹۹ برای بورس تهران رخ داد. حباب به مرور از بهار آن سال آغاز شد و ارزش سهام بطور عجیب و بی دلیلی در آن سال اوج گرفت. سپس حباب سهام از هم پاشید و هنوز هم اعتبار بازار سهام تحت تاثیر همان ریزش و عواملش قرار دارد.
- بحران‌های اقتصادی: دربرخی موارد عوارض ترکیدن حباب اقتصادی بسیار فراتر از خانوار است. در طول تاریخ معاصر بار‌ها حباب‌های ارزی مشکلات بسیار زیادی را برای اقتصاد کشور‌ها پدید آورده‌اند. ازبین رفتن حباب اقتصادی با نابودی سرمایه‌ها و برنامه‌ها همراه است. این موضوع می‌تواند در شرایط کلان مشکلات بسیار زیادی را برای یک اقتصاد بوجود آورد.
- زیان مالی: قطعا مهمترین و چشمگیرترین پیامد ترکیدن حباب همین موضوع است. افراد به امید کسب سود دلار، سهام سکه طلا یا سایر دارایی‌ها را در قیمتی خریده‌اند. اکنون اما حباب به پایان رسیده و کسی حاضر نیست برای آن دارایی چنان مبلغی را بپردازد. در این حالت ممکن است سال‌ها طول بکشد تا قیمت آن دارایی در بازار با قیمتی که شخص آن را خریده است برابر شود. تصویر زیر ترکیدن حباب بیتکوین در قیمت ۶۷ هزار دلار را نشان می‌دهد. همانطور که می‌بینید ۸۰۰ روز طول کشید تا قیمت دوباره به آن محدوده بازگردد.
نحوه محاسبه حباب انواع طلا
سایت پرنیان بطور تخصصی در حوزه طلا فعالیت می‌کند. در این مدت نیز سعی نموده‌ایم با انتشار تحلیل‌های اقتصادی به مخاطبان و مشتریان عزیز برای کسب سود از بازار طلا و نوسان گیری طلا یاری برسانیم. در این حوزه نیز یکی از مهمترین دغدغه‌های سرمایه گذاران محاسبه حباب طلاست. همانطور که می‌دانید طلا دچار انواع حباب‌های مثبت و منفی می‌گردد. حباب منفی طلا یک فرصت آربیتراژی و تقریبا کم یاب برای خرید طلاست. درنظر داشته باشید که محاسبه حباب طلای آبشده یا سکه درواقع یک ابزار برای سرمایه گذاری در طلای آبشده است. شما در کنار این موضوع باید مسیر کلی حرکت اقتصادی کشور، قیمت دلار و … را در نظر داشته باشید. حال اجازه دهید صحبت را کوتاه نموده و نحوه محاسبه حباب مصنوعات طلا را بررسی نماییم.
محاسبه حباب طلای آبشده
برای محاسبه حباب شما ابتدا باید قیمت تعادلی طلا را بدانید. یکی از روش‌های محاسبه قیمت تعادلی طلا استفاده از قیمت جهانیست. قیمت طلای آبشده یا طلای ۱۸ عیار داخل در ظاهر بسیار ساده بنظر می‌رسد. ما یک نرخ جهانی انس طلا داریم. هر انس طلا حدودا ۳۱ گرم طلای ۲۴ عیار است. عموما منظور از قیمت طلا در ایران قیمت طلای ۱۸ عیار یا ۷۵۰ است، پس هر انس طلای ۱۸ عیار ۱۳.۶ گرم طلا دارد. برای محاسبه قیمت تعادلی طلا از این روش، ابتدا باید قیمت انس جهانی را در قیمت روز دلار ضرب نمایید.
البته همانطور که گفتیم این حباب در طلای آبشده یا ۱۸ عیار همواره وجود دارد زیرا عوامل بسیار زیاد دیگری بجز قیمت دلار و انس جهانی در آن سهیم هستند. اما این موضوع یک چراغ راهنماست که متوجه شویم چه زمان برای خروج از بازار مناسبتر است. هرچقدر میزان این حبابی افزایش یابد، بیشتر از قبل باید به فروش طلا فکر کرد.
محاسبه حباب سکه
خوشبختانه محاسبه حباب اقتصادی سکه نسبت به حباب طلای آبشده دردسر کمتری دارد. یک نکته مهم در این محاسبه آن است که برخلاف حباب طلای آبشده ۱۸ یا ۲۴ عیار، حباب سکه بطور دقیق می‌تواند ما را در مورد خرید یا فروش آن هدایت کند. اهمچنین در میان انواع سکه‌ها می‌توان از میزان تغییر آنها نسبت به یکدیگر نیز استفاده نمود.
حباب سکه برابراست با جاصل تفریق ارزش ذاتی آن از قیمت روز. ارزش ذاتی سکه نیز از طریق رابطه زیر محاسبه می‌گردد:
بعنوان مثال امروز ۱۱ مرداد ۱۴۰۳ قیمت جهانی انس ۲۵۰۰ دلار و هر دلار در بازار داخل ۶۰۰۰۰ تومان ارزش دارد. با جایگذاری این اعداد در معامله بالا به ارزش ذاتی سکه بهار آزادی به وزن ۸.۱۳ گرم ۳۵۲۹۰۰۰۰ تومان است. نرخ سکه امروز در بازار تهران ۳۸۶۹۰۰۰۰ تومان بود. با این تفاسیر، حباب قیمت سکه تمام بهار آزادی امروز بدین شرح است:
۳۸۶۹۰۰۰۰-۳۵۲۹۰۰۰۰=۳۴۰۰۰۰۰ تومان
این موضوع بدین معناست که قیمت سکه امروز ۸ درصد حباب داشت. اگرچه حباب سکه کامل در شرایط نادری منفی نیز می‌گردد، اما خرید در حباب زیر ۱۵ درصد نیز می‌تواند معقول باشد. این اطلاعات همچنین برای کسب بهترین نتایج در نوسان گیری طلا بسیار اهمیت دارند.
عوامل اقتصادی موثر در تعیین ارزش ذاتی و حباب سکه
- عیار سکه: شاید تعجب کرده باشید که چرا در فرمول حباب اقتصادی سکه هیچ صحبتی از عیار آن نکردیم. درواقع ۰.۹ درصد صورت کسر همان عیار سکه است. برای ضرب سکه از طلای ۲۱ عیار استفاده می‌کنند. این بدین معناست که ۹۰ دصد یا ۰.۹ وزن سکه به طلا اختصاص دارد. به همین دلیل وزن سکه بهار آزادی را در ۰.۹ ضرب می‌کنیم تا قیمت طلای آن مشخص شود.
- وزن سکه: همانطور که می‌دانید سکه‌های طلا در انواع و قیمت‌های مختلفی خرید و فروش می‌شوند. اگرچه عیار طلای بکاررفته در تمامی آنها یکسان است اما وزن کلی آنها با یکدیگر تفاوت دارد. وزن سکه تمام بهار آزادی ۸.۱۳۳۳ گرم، نیم سکه ۴.۰۶۶ گرم و وزن ربع سکه بهار آزادی ۲.۰۳۲ گرم است. هرچه سکه سبکترباشد قیمت کمتری داشته و خرید و فروش آن آسانتر است. این موضوع سبب می‌گردد تا حباب معمول این سکه‌ها با یکدیگر متفاوت باشد. بطور مثال همانطور که گفتیم برای سکه کامل حباب ۱۵ درصد متناسب است. این میزان برای نیم سکه ۲۰ و ربع سکه تا ۴۰ درصد نیز قابل قبول است.
- قیمت انس جهانی طلا: یکی از مهمترین مولفه‌ها در تعیین حباب سکه قیمت انس جهانی و تبدیل آن به گرم است. ما بطور روزانه می‌توانیم قیمت طلا در بازار جهانی را استعلام نماییم. بااینحال این عدد به واحد انس اعلام می‌گردد و نیاز است تا آن را با تقسیم بر ۳۱.۸ به گرم تبدیل کنیم.
حباب ارزی چیست؟
حباب ارزی وضعیتی است که در آن ارزش یک ارز به طور غیرطبیعی و سریع افزایش می‌یابد و از ارزش ذاتی آن فراتر می‌رود. این پدیده معمولاً ناشی از عوامل مختلفی همچون هیجانات بازار، سرمایه‌گذاری‌های بیش از حد، سیاست‌های پولی و مالی و عدم ارزیابی دقیق ریسک‌ها است. زمانی که حباب ارزی به نقطه‌ی اوج خود می‌رسد، افت ناگهانی و شدیدی در ارزش ارز رخ می‌دهد که می‌تواند به بحران‌های مالی و اقتصادی منجر شود.
این مسائل دلایل مهم ایجاد حباب ارزی هستند:
- سیاست‌های پولی و مالی:سیاست‌های پولی انبساطی، مانند کاهش نرخ بهره یا افزایش عرضه پول، می‌تواند به افزایش سریع ارزش یک ارز منجر شود. این افزایش در کوتاه‌مدت ممکن است به دلیل تحریک تقاضا برای ارز و سرمایه‌گذاری‌های بیشتر باشد.
- سرمایه‌گذاری‌های بیش از حد: ورود سرمایه‌گذاران به بازار یک ارز به دلیل پیش‌بینی افزایش بیشتر ارزش آن می‌تواند باعث افزایش تقاضا و قیمت شود. این نوع سرمایه‌گذاری‌ها معمولاً بدون ارزیابی دقیق ریسک‌ها و تنها بر اساس پیش‌بینی‌های کوتاه‌مدت صورت می‌گیرد.
- هیجانات بازار: رفتار توده‌ای سرمایه‌گذاران و حرکت‌های هیجانی در بازار ارز می‌تواند منجر به افزایش سریع و غیرمنطقی ارزش ارز شود.
- عوامل خارجی: عوامل بین‌المللی مانند تغییرات در نرخ‌های بهره جهانی، تحولات سیاسی یا اقتصادی در کشورهای بزرگ می‌تواند بر ارزش یک ارز تأثیرگذار باشد و منجر به ایجاد حباب شود.
پیامد‌های حباب ارزی
- زیان‌های مالی: ترکیدن حباب ارزی معمولاً منجر به زیان‌های مالی گسترده برای سرمایه‌گذاران می‌شود.
- بحران‌های اقتصادی: افت ناگهانی ارزش ارز می‌تواند به بحران‌های اقتصادی و رکود منجر شود.
- بی‌اعتمادی بازار: پس از ترکیدن حباب، بی‌اعتمادی نسبت به بازار ارز و سرمایه‌گذاری‌ها افزایش می‌یابد که می‌تواند رشد اقتصادی را تحت تأثیر قرار دهد.
سوالات متداول
برای محاسبه حباب طلا باید فاصله ارزش بازار آن را با حاصلضرب قیمت گرم طلا در بازار جهانی و دلار قایسه نمایید. طبیعیست که قیمت در بازار داخل بیشتر از این حاصلضرب باشد. آنچه که مهم است میزان این فاصله است. اگر به دنبال کسب سود در معاملات طلا هستید، باید این مقادیر را به دقت دنبال نمایید. هرچقدر میزان حباب طلای ابشده کمترباشد برای خرید بهتر است.
برای محاسبه حباب سکه باید ارزش ذاتی آن را از قیمت روز بازار کسر نمایید. ارزش ذاتی سکه از طریق فرمول تصویر زیر محاسبه می‌گردد. هرچه این حباب کمتر باشد خرید آن بهتر و بصرفه تر است. عموما خرید سکه در حباب بیش از ۱۵-۲۰ درصد توصیه نمی‌گردد. این میزان در سکه‌های ریزتر مانند ربع و نیم بیشتر خواهد بود. 
