قرارداد سلف توافقی است که در آن دو طرف (خریدار و فروشنده) متعهد میشوند که مقدار مشخصی از طلا را با قیمت توافقی در تاریخی مشخص در آینده مبادله کنند. برخلاف معاملات نقدی، در قراردادهای سلف ،تحویل و پرداخت در آینده انجام میشود. این قراردادها معمولاً خارج از بورس Over-The-Counter معامله شده و بهصورت شخصیسازیشده بین طرفین تنظیم میشوند.
تاریخچه قراردادهای سلف طلا:
قراردادهای سلف به عنوان یکی از قدیمیترین ابزارهای مالی شناخته میشوند و قدمت آنها به دوران باستان بازمیگردد. در تمدنهای مصر، بابل و روم، کشاورزان و تاجران از قراردادهای مشابه برای تثبیت قیمت محصولات استفاده میکردند.
قراردادهای سلف طلا به طور رسمی در قرن ۱۹ میلادی، بهویژه در بازارهای اروپایی، برای مدیریت نوسانات قیمت طلا شکل گرفتند. این قراردادها به تدریج به عنوان ابزاری برای تثبیت قیمت و تضمین درآمد در تجارت طلا گسترش یافتند.
ویژگیهای قرارداد سلف طلا:
۱.قیمت توافقی (Forward Price) :
قیمتی که در زمان انعقاد قرارداد مشخص میشود و مبنای معامله در تاریخ تحویل است.
این قیمت بر اساس پیشبینیهای طرفین از روند بازار، نرخ بهره و هزینههای ذخیرهسازی طلا تعیین میشود.
فرمول قیمت قرارداد سلف:
F = S × e^(r + c – y)t
– Fقیمت قرارداد سلف
– Sقیمت لحظهای (Spot Price) طلا
– rنرخ بهره بدون ریسک
– cهزینههای نگهداری
– yمزایای نگهداری
– t مدتزمان تا تاریخ سررسید
۲.تاریخ تحویل:
تاریخی که در آن خریدار و فروشنده موظف به انجام تعهدات خود هستند. تحویل فیزیکی طلا یا تسویه نقدی میتواند در این تاریخ انجام شود.
۳.عدم نیاز به پرداخت اولیه:
در بیشتر قراردادهای سلف، نیازی به پرداخت اولیه نیست و تمامی مبالغ در زمان تحویل مبادله میشود.
۴.شخصیسازی قرارداد:
از آنجا که این قراردادها خارج از بورس معامله میشوند، طرفین میتوانند جزئیات مانند مقدار طلا، تاریخ تحویل و شرایط پرداخت را مطابق نیازهای خود تعیین کنند.
کاربردهای قرارداد سلف طلا:
۱.مدیریت ریسک قیمت:
شرکتهای معدنی، طلافروشان و سایر فعالان مرتبط با طلا میتوانند با استفاده از قراردادهای سلف، ریسک ناشی از نوسانات قیمت را کاهش دهند.
یک شرکت طلا که پیشبینی میکند قیمت طلا کاهش مییابد، قرارداد سلف فروش با قیمت ۵۰ میلیون تومان برای هر سکه منعقد میکند. اگر قیمت طلا به ۴۵ میلیون تومان کاهش یابد، شرکت از این کاهش زیان نمیبیند و سکهها را با همان قیمت توافقی ۵۰ میلیون تومان میفروشد.
۲.سفتهبازی:
سرمایهگذاران میتوانند از پیشبینی تغییرات قیمت طلا برای کسب سود استفاده کنند.
سرمایهگذاری که انتظار افزایش قیمت طلا را دارد، قراردادی برای خرید سکه طلا با قیمت توافقی منعقد میکند. اگر قیمت طلا افزایش یابد، او میتواند قرارداد را نقداً تسویه کرده یا طلا را به قیمت توافقی خریداری و در بازار آزاد بفروشد.
۳.آربیتراژ:
در صورت وجود اختلاف قیمت بین بازار نقدی و بازار سلف، سرمایهگذاران میتوانند با خرید در یک بازار و فروش در بازار دیگر سود کسب کنند.
مزایا و معایب قراردادهای سلف طلا:
مزایا:
۱.مدیریت ریسک: امکان تثبیت قیمت و کاهش ریسک نوسانات.
۲.شخصیسازی: مناسب برای نیازهای خاص طرفین قرارداد.
۳.عدم نیاز به پرداخت اولیه: نیازی به پرداخت وجه نقد در زمان عقد قرارداد نیست.
معایب:
۱.خطر نکول: یکی از طرفین ممکن است به تعهدات خود عمل نکند.
۲.شفافیت پایین: به دلیل عدم معامله در بورس، شفافیت قیمت و نقدشوندگی کاهش مییابد.
۳.پیچیدگی اجرایی: نیازمند توافق مستقیم و مذاکره بین طرفین است.
موارد استفاده از قراردادهای سلف در کشورهای مختلف:
۱. هند:
به عنوان یکی از بزرگترین مصرفکنندگان طلا در جهان، بازار هند از قراردادهای سلف طلا برای تثبیت قیمت در صنایع جواهرسازی و مدیریت ریسک قیمت در میان تاجران طلا استفاده میکند.
۲. چین:
چین با رشد سریع اقتصادی و تقاضای بالا برای طلا، از قراردادهای سلف برای تضمین معاملات تجاری طلا و تثبیت قیمت در صادرات استفاده میکند.
۳.آمریکا و اروپا:
شرکتهای معدنی و مؤسسات مالی از قراردادهای سلف برای مدیریت ریسک قیمت طلا و ایجاد ثبات در درآمد استفاده میکنند.
۴. ایران:
در بازار داخلی ایران، قراردادهای سلف طلا معمولاً به صورت غیررسمی در میان طلافروشان و تولیدکنندگان جواهرات استفاده میشود. همچنین، بانکها و مؤسسات مالی برای جذب سپردههای مبتنی بر طلا از قراردادهای سلف استفاده کردهاند.
جمعبندی:
قراردادهای سلف طلا ابزاری ساده اما قدرتمند برای تثبیت قیمت و مدیریت ریسک هستند. این ابزار برای شرکتها و سرمایهگذارانی که به دنبال کاهش تأثیر نوسانات بازار بر درآمد یا هزینههای خود هستند، ایدهآل است. با وجود مزایای زیاد، شفافیت پایین و خطر نکول از جمله چالشهای این ابزار است که نیاز به مدیریت دقیق دارد.